Mail ons op 
Routine: van vijand naar vriend
Juli 2017, door Alex Steenbreker
Er wordt vaak gezegd dat ADD'ers een hekel hebben aan routineklusjes. Is dat waar? Wanneer is routine handig en hoe zorg je dan voor zo’n routine?
Wat is routine precies?
Van Dale geeft als betekenis voor routine: 1. door gewoonte verkregen vaardigheid, 2. normale gang van zaken. De betekenissen van gewoonte zijn: 1. algemeen aangenomen gebruik, 2. persoonlijk aangewende handeling, het feit dat je geneigd bent iets steeds op dezelfde, vertrouwde manier te doen. Gewoontes en routine zijn gebaseerd op automatiseren.
Ze hebben voordelen: de taak gaat minder vaak fout (want je doet steeds hetzelfde) en je kan je aandacht bij andere dingen houden (want je hoeft niet na te denken over wat je doet). Ook zorgt het soms voor tijdbesparing.
Ze hebben ook nadelen: routine biedt geen ruimte voor creativiteit (want het geeft geen mogelijkheden) en het is saai.
Waardering
Leesbaarheid
Informatief
Concrete aanwijzingen
Algemeen oordeel
Bronnen en meer lezen
1 Boek: Opgeruimd leven met ADHD →
2 Negen tips op Psychcentral (Engels) →
Disclaimer
Mocht u artikelen over dit onderwerp tegenkomen van een verondersteld betrouwbare bron, dan bent u van harte welkom Leerpunt ADD daarop te attenderen. Dit betreft zowel artikelen die de inhoud van deze documenten tegenspreken als ondersteunen.
Bij medische klachten dient u altijd een gekwalificeerde arts te raadplegen.
Voorbeelden van routine(klussen)
Huishoudelijk of aanverwant:
-
-
-
-
-
-
-
Niet huishoudelijk:
-
-
-
-
-
Basisvaardigheden binnen een vak/beroep of andere beroepsgebonden werkzaamheden:
-
-
-
-
-
Evenwichtig toepassen van routine
Routine is heel handig bij regelmatig terugkerende klusjes. Onder sommige klusjes kom je niet uit, dus het is nodig dat ze goed gaan. Met routine voorkom je dat je fouten maakt, je frustreert en er langer over doet dan nodig is.
Er wordt vaak gezegd dat mensen met ADD gebaat zijn bij veel structuur. Meestal levert dat bij ADD’ers veel weerzin op. De bedoeling van die structuur is dat je niet voortdurend bezig hoeft te zijn met alles wat je bent vergeten te doen of bent kwijtgeraakt. De juiste structuur biedt een stevig kader, waardoor dit soort problemen beheersbaar worden.
Mensen met ADD zijn vaak creatief en ook graag op zoek naar nieuwe prikkels. Voor
routine geldt dat iets steeds op dezelfde manier gebeurt, dus daar is geen ruimte
voor creativiteit, uitdaging of interesse. Dat betekent dat het moeilijk is om te
focussen op iets dat routine moet gaan worden.
Routine is pas de fase waarin je nauwelijks meer na hoeft te denken over wat je aan het doen bent. Dat maakt de taak minder zwaar, omdat je je aandacht niet meer zo strak bij je saaie werk hoeft te houden.
ADD’ers bereiken vaak de fase van routine niet. Dat komt doordat het te moeilijk is de aandacht te houden bij iets dat saai wordt gevonden. Veel ADD’ers denken echter dat iets al routine is zodra het saai is. Ze vertalen dat vaak naar 'ik heb een hekel aan routine en structuur' of 'dat werkt niet voor mij'.
Als een te groot deel van je dag uit routine bestaat, word je daar meestal doodongelukkig
van, want je mist voldoening. Daar staat tegenover dat als je geen enkele routine
hebt, je problemen krijgt, want dan moet je overal je aandacht bij houden. Dat lukt
niet.
Het is dus zaak evenwicht te zoeken tussen routine en uitdaging. Structuur kan ook ruimte vrijmaken: tijd, geld en energie die opging aan al dat werd vergeten en verloren zonder routine.
Achtergrond: waar het mis gaat
ADD'ers zijn vaak niet goed in het opbouwen van een routine. Dat heeft meerdere oorzaken.
Ten eerste is automatiseren moeilijk voor veel ADD'ers, omdat ze een beperkt werkgeheugen hebben. Handelingen moeten eerst in het werkgeheugen worden opgeslagen, voordat ze het langetermijngeheugen in kunnen. Alles waar geen plaats voor is in het werkgeheugen, kan ook niet door naar de lange termijn.
Ten tweede hebben ADD'ers moeite met structuur aanbrengen en de focus houden bij vaak herhaalde (saaie) werkzaamheden. Daardoor wordt de volgorde onderbroken of omgegooid. Het werkgeheugen krijgt daardoor steeds andere informatie, in plaats van dat oude informatie opgefrist wordt. Daardoor gaat de volgorde verloren en missen er geregeld tussenstappen (dingen die je bent vergeten om te doen). Dat maakt dat je misschien wel leert hoe iets moet, maar het niet automatiseert.
Tot slot hebben veel ADD'ers een hekel gekregen aan klusjes die door anderen routineklusjes genoemd worden. Daarom beginnen ze vaak met vermijden van dat soort klusjes, door ze aan anderen over te dragen, simpelweg te negeren of door ander werk te zoeken. Sommigen zijn niet meer bereid om hun vaardigheden te verbeteren, omdat eerdere pogingen pijnlijk zijn mislukt. Ook associëren ADD'ers de klussen vaak onmiddellijk met saaiheid, die de weerzin nog eens flink versterkt.
De hindernissen nemen
Vraag je af: welke klussen zijn de moeite waard om tot routine te maken? Als het lukt om zo’n routine te vormen, leer je niet alleen één bepaalde routine aan, maar je leert ook iets over hoe het proces van routines aanleren werkt.
Kies een routine om mee te beginnen: iets dat regelmatig voorkomt, misschien al vaak goed gaat, en dat niet te veel werk is. Te groot beginnen is het halve falen.
Kies bovendien iets dat je kan koppelen aan iets dat er al is: routine of gewoontes die je al hebt, of iets dat je kunt koppelen aan een gebeurtenis die sowieso plaatsvindt, zoals opstaan of thuiskomen.
De volgende stappen gaan over structuur aanbrengen (volgorde) en inslijten (het automatiseren zelf).
Het boek Opgeruimd leven met ADHD → heeft tips over gewoontes vormen
Schrijvers Kolberg en Nadeau raden aan om minstens 30 dagen lang af te vinken op een kalender dat je de nieuwe gewoonte aangehouden hebt.
Ze zeggen ook: "Een nieuwe gewoonte ontwikkelen kost tijd. Als je iets vergeet, heb je niet gefaald. Dat hoort bij het aanleren van een nieuwe gewoonte."
Begin er nu mee
Heb je al gekozen welke routine je zou willen vormen? Pak pen en papier en schrijf het op!
Onthoud: te groot beginnen is het halve falen!
Volgorde
Bedenk wat de volgorde. Je streeft er namelijk naar dat je automatisch van de ene handeling naar de volgende overschakelt. Als je steeds opnieuw moet beoordelen wat de volgende handeling moet zijn, is het geen routine. Er is dus maar één volgorde mogelijk.
Kijk er dan kritisch naar: is de volgorde logisch? Als de volgorde niet logisch is, gooi hem om. Als de volgorde je wel logisch lijkt, ga dan goed na waarom. Waarom is het de bedoeling dat punt 4 direct na punt 3 komt?
Test je routine in wording: neem je aantekeningen en volg ze op. Het is waarschijnlijk
dat je tegen dingen aan loopt die je niet zomaar bedacht had. Misschien mis je stappen,
moet de volgorde anders of mist de 'trigger': er moet op 
de eerste plek een directe
aanleiding staan die er al is, zoals wakker worden, honger krijgen, thuiskomen of
een al bestaande routine.
Schrijf je volgorde uit. Heb je meer dan 5 stappen? Ga na of dit wel de routine is waar je mee wil beginnen. Heb je niet een simpeler doel?
Uit je hoofd
Als je je routine eenmaal hebt uitgedacht, ben je er al een beetje bekend mee geraakt. Bovendien heb je er een bepaalde logica in gezien. Daarom is het niet moeilijk om de stappen uit je hoofd te leren.
Noem uit je hoofd de routine op in de juiste volgorde. Zie de stappen voor je. Hang
je lijstje eventueel als hulpje op, maar oefen je routine vooral uit je hoofd.
Als je het moeilijk vindt om te herinneren, kijk dan kritisch naar het stukje waar je steeds de mist in gaat. Wat is de logica tussen die twee stappen? Klopt die wel? Zo ja, herinner jezelf aan welke logica erachter zit. Zo nee, dan is het misschien tijd om de volgorde alsnog om te gooien.
Oefenen en inslijten
Blijf vervolgens oefenen. Beloon jezelf voor je pogingen. Je mist namelijk de voldoening uit de taak zelf. Bedenk bij zulke beloningen dat ze niet helpen als je ze te laat aan jezelf geeft. Dat doen ze alleen als ze direct volgen op je gewaardeerde acties.
Zet alle hulpbronnen in die je tot je beschikking hebt. Laat je steunen door mensen om je heen en gebruik wekkers of visuele geheugensteuntjes. Het gaat erom dat het je een keer lukt. Daar mag je dan trots op zijn! Daarna kan je misschien een routine vormen met minder hulp.
Houd in gedachten dat als je een keer een routine hebt weten op te bouwen, je daardoor iets geleerd hebt over hoe je dat doet, en bovendien een aanknopingspunt hebt voor een nieuwe routine. Een nieuwe routine vormen is namelijk makkelijker als je hem kan koppelen aan een oude.
Wees voorzichtig met het veranderen van een routine als die wel functioneel is. Soms
weet je niet precies meer waarom je het zo doet, maar als je er iets aan verandert,
word je er soms hardhandig aan herinnerd. Bovendien loop je risico dat je je routine
helemaal opnieuw moet opbouwen als die tijdelijk weg of veranderd was.
Tot slot is het zo dat als een routine slijt, hij soms vervormt. Het is goed mogelijk dat als je een routine op weet te bouwen, hij na een half jaar anders is dan hoe je lijstje eruit ziet. Dat is niet erg, zolang hij maar wel functioneel is.
